Zasady żywienia w niedoczynności tarczycy

2017-12-24 15:00:00(ost. akt: 2017-12-21 12:55:52)
Mgr inż. Justyna Dobrzańska-Migdał
biotechnolog, specjalista ds. dietetyki i doradztwa żywieniowego, zaprasza do swojego gabinetu w Iławie

Mgr inż. Justyna Dobrzańska-Migdał biotechnolog, specjalista ds. dietetyki i doradztwa żywieniowego, zaprasza do swojego gabinetu w Iławie

Autor zdjęcia: Archiwum MigDiet Gabinet dietetyczny

Choroby tarczycy dotyczą szerokiego grona osób w naszym kraju, według danych GUS z 2006 roku z problemem chorób gruczołu tarczowego zmagało się 22% naszego społeczeństwa, czyli ponad 7 milionów osób z różnych grup wiekowych. Choroby tarczycy mogą objawiać się w różny sposób.
EPIDEMIOLOGIA CHORÓB TARCZYCY
Pierwszy z możliwych to nadmierna lub niedostateczna produkcja hormonów – mówimy wówczas o nadczynności lub niedoczynności tarczycy. Drugi sposób to powiększenie tarczycy diagnozowane podczas badania ultrasonograficznego (USG). Trzeci objaw to obecność guzków (guzów), gdzie w zdrowej tkance gruczołu pojawiają się ogniska nieprawidłowo zbudowanej tkanki o charakterze łagodnym lub rzadziej złośliwym. W przypadku powiększenia całego gruczołu, oraz występowaniu guzków, wprowadza się pojęcie wola guzkowego i wola miąższowego. Czwartym objawem chorobowym jest zapalenie tarczycy.

Niedoczynność tarczycy jest jedną z najczęstszych patologii chorobowych, dotyczy ona blisko 10% populacji i występuje 5-krotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn, a zachorowalność rośnie wraz z wiekiem. Niedoczynność tarczycy definiuje się jako stan spowodowany niedoborem hormonów tarczycy lub bardzo rzadko odpornością na ich działanie na poziomie komórkowym. Może mieć charakter wrodzony lub nabyty. Wśród powodów nabytej niedoczynności tarczycy wymienia się: stany zapalne uwarunkowane autoimmunologicznie, np. choroba Hashimoto, choroby przysadki mózgowej lub podwzgórza, urazy tarczycy, napromieniowanie zewnętrzne szyi, blokujące działanie wybranych leków, niedobór oraz nadmiar jodu. Objawy niedoczynności tarczycy są bardzo zróżnicowane i zależą od wielu czynników, np. przyczyn, czasu trwania i dynamiki rozwoju choroby. Należą do nich m.in. suchość skóry (zwłaszcza na łokciach i kolanach), wypadanie włosów i brwi, obrzęki dłoni, twarzy i powiek, bladość, zmniejszona potliwość, zmniejszenie koncentracji, pamięci, intelektu, senność, spowolnienie mowy, depresja, zwiększenie masy ciała, zaparcia i wzdęcia. U kobiet mogą wystąpić zaburzenia cyklu menstruacyjnego i płodności, a u mężczyzn zaburzenia czynności seksualnych. Należy zaznaczyć, że niedoczynność tarczycy u kobiet utrudnia im zajście w ciążę, u ciężarnych natomiast może przyczyniać się do poronień, przedwczesnych porodów, wad rozwojowych płodu. Nieleczona niedoczynność tarczycy u dzieci może przyczyną gorszego rozwoju umysłowego, a u osób starszych – zmian otępiennych.

Diagnostyka chorób tarczycy opiera się na wykonaniu kilku rodzajów badań. Podstawowym badaniem jest oznaczenia stężenia TSH we krwi, jeśli przekracza ono wartości przedziału 0,45 do 4,5 mIU/l wówczas oznacza się stężenie hormonów tarczycy, czyli fT3 i fT4. Przeprowadza się także oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, takich jak antyTPO oraz anty Tg, których obecność świadczy o występowaniu chorób autoimmunologicznych i stanu zapalnego tarczycy. Dalsza diagnostyka obejmuje wykonanie badania USG tarczycy, które umożliwia wykrycie guzków czy wola. W razie konieczności przeprowadzone może być też badanie scyntygraficzne gruczołu tarczowego, które opiera się na zastosowaniu promieniotwórczych izotopów jodu i śledzeniu wykorzystania tego pierwiastka przez tarczycę, co stanowi obraz jej czynności. W przypadku zdiagnozowania guzków zaleca się biopsję cienkoigłową.

BUDOWA I ROLA TARCZYCY

Tarczyca jest nieparzystym, jednym z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego, jaj masa u osób dorosłych wynosi od 15 do 30 g w zależności od organizmu i płci – jest większa u kobiet. Mieści się w przednio-dolnej części szyi między 5 kręgiem szyjnym i 1 kręgiem piersiowym. Zbudowana z dwóch płatów połączonych tzw. cieśnią, kształtem przypomina literę H. Jest bogato unaczyniona i unerwiona.

Tarczyca produkuje trzy rodzaje hormonów: trójjodotyroninę (T3), tetrajodotyroninę, zwaną też tyroksyną (T4) oraz kalcytoninę. T3 i T4 zawierają w swym składzie cząsteczki jodu, odpowiadają za przyspieszanie tempa metabolizmu komórek budujących cały organizm, natomiast kalcytonina powoduje zmniejszenie poziomu wapnia we krwi i wzmaganie odkładania tego pierwiastka w kościach. Wydzielnicza funkcja tarczycy regulowana jest przez część mózgu nazywaną podwzgórzem, która produkuje hormon tyreotropowy (TSH), działający bezpośrednio na tarczycę. Spadek poziomu hormonów T3 i T4 we krwi stanowi sygnał dla podwzgórze, uwalniającego wówczas TSH, dlatego w pierwotnej niedoczynności tarczycy stwierdza się podwyższony poziom TSH i obniżony poziom T4.

ZALECENIA ŻYWIENIOWE W NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY
Podstawową metodą leczenia chorych na niedoczynność tarczycy jest podawanie hormonów tarczycy. Niewątpliwie w zwalczaniu tej choroby istotne jest prawidłowe odżywianie tym bardziej, że chorobie tej towarzyszy często nadmierny przyrost masy ciała oraz zaburzenia lipidowe (nieodpowiednie stężenie frakcji LDL i HDL cholesterolu i trójglicerydów).
Dieta powinna być urozmaicona i zbilansowana
Osobom z nadwagą i otyłością zaleca się obniżenie masy ciała. Wartość energetyczną całodziennego pożywienia redukuje się o 500 do 1000 kcal, co powoduje spadek masy ciała o 0,5 do 1 kg w ciągu tygodnia. Stopniowe obniżanie masy ciała chroni przed niedoborami pokarmowymi oraz tzw. efektem jojo i pomaga we wdrażaniu prawidłowych nawyków żywieniowych.
Doskonałym źródłem energii są węglowodany złożone, dlatego wskazane jest spożywanie produktów pełnoziarnistych typu kasze, ryż brązowy i dziki, razowe makarony, ciemne pieczywo, płatki i otręby zbożowe. Stanowią one też źródło błonnika pokarmowego, który przyspiesza trawienie pokarmu, daje uczucie sytości, wiąże i wspomaga usuwanie substancji toksycznych oraz nadmiaru cholesterolu z organizmu. Ziarna zbóż oraz ich przetwory są też bogate w witaminy z grupy B, żelazo, magnez, cynk, miedź, które regulują pracę tarczycy.
Warzywa powinny być podstawą każdego posiłku, mogą też stanowić formę przekąski. Należy spożywać warzywa o różnych barwach, tj. zielonej (np. sałata, groszek, fasolka szparagowa, brokuły, cukinia), czerwonej (papryka, pomidory), żółtej (papryka, fasolka szparagowa, kabaczek), pomarańczowej (dynia, bataty, papryka). Stanowią one źródło błonnika, przeciwutleniaczy i witamin. Najlepiej spożywać je w postaci surowej lub gotowanej na parze.

Owoce stanowią, podobnie jak warzywa, stały składnik codziennej diety, jednak nie mogą być spożywane w dużych ilościach, ponieważ cechuje je wysoka zawartość glukozy i fruktozy, czyli cukrów prostych. Duże jabłko czy pomarańcza mogą zawierać ilość cukru odpowiadającą 6 kostkom. Powstrzymujemy się od konsumpcji owoców wieczorami. Należy zjadać owoce wraz z skórką. Dorosły człowiek powinien spożywać nawet 750 g warzyw i owoców dziennie - w proporcji 3:1.

Dobrym źródłem białka jest mleko i jego przetwory – jogurty, kefiry, maślanki, twarożki, sery. Najlepiej wybierać te o obniżonej zawartości tłuszczu. Niewskazane jest spożywanie serów podpuszczkowych, jogurtu greckiego, serka topionego, feta czy pleśniowego, dosładzanych deserów mlecznych i jogurtów.

Mięso, ryby i jaja również stanowią źródło białka i tłuszczu zwierzęcego. Warto wybierać chude gatunki mięs, takie jak kurczak, indyk, cielęcina, chuda wołowina, ograniczyć należy natomiast spożycie wieprzowiny, baraniny, jagnięciny i takich produktów jak kabanosy, salcesony, pasztety, boczek, salami, metka itp. Mięso stanowi też źródło żelaza, cynku, miedzi, fosforu, siarki witamin A, D, K i B12 oraz cholesterolu. W przeciwieństwie do mięsa, wśród ryb wskazuję wybór gatunków tłustych, stanowiących źródło niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3. Polecane ryby to łosoś, makrela, tuńczyk, śledź, pstrąg tęczowy. Ryby powinny znaleźć się w naszym tygodniowym menu co najmniej dwa razy, wskazane jest też zastosowanie dwóch dni bezmięsnych.
W chorobach tarczycy należy ograniczyć spożycie nasiona roślin strączkowych takie jak bób, soczewica, ciecierzyca, groch, fasola, soja, ponieważ zawierają one substancje ograniczające wykorzystanie hormonów tarczycy, mimo że stanowią one dobre źródło białka roślinnego.

Tłuszcz powinien pochodzić ze źródeł roślinnych, takich jak orzechy, nasiona, oliwki i awokado, które dostarczają też błonnika, witamin i soli mineralnych. Należy jednak limitować ich spożycie, ze względu na dużą kaloryczność – garść orzechów włoskich (30g) to 200 kcal.

Jaja są źródłem białka wzorcowego, zawierającego komplet aminokwasów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są też źródłem siarki, żelaza, fosforu, witamin A,D,E, K i B. Niestety jedno żółtko dostarcza nam 265 mg cholesterolu, gdzie zalecane dzienne spożycie to 300 mg, dlatego też dozwolona liczba jaj to 2-3 sztuki w tygodniu.
Słodycze nie wnoszą do naszego organizmu cennych składników odżywczych, są źródłem tzw. pustych kalorii, dlatego należy je ograniczać, alternatywą mogą być suszone owoce.
Sól, choć jodowana, nie powinna stanowić bazy tego cennego dla tarczycy składnika. Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dzienne spożycie soli nie powinno przekraczać 5 g, czyli 1 łyżeczki do herbaty. Dobrym źródłem jodu są ryby, skorupiaki, morskie, otręby.
Selen niezbędny jest do aktywowania hormonów tarczycy. Zasobne w ten mikroelement są ryby i owoce morza oraz orzechy brazylijskie.

Osoby, u których rozwinęło się wole, bądź u których stwierdzono niedobór jodu, powinny znacznie ograniczyć spożycie warzyw kapustnych (kalafiora, brokułów, jarmużu, kalarepy), gdyż zawierają one związki chemiczne (tioglikozydy) o cechach wolotwórczych. Podobny negatywny wpływ wykazuje też soja, rzepa, brukiew, których składniki chemiczne mogą hamować syntezę hormonów tarczycy. Stężenie tych związków maleje w trakcie gotowania, rozdrabniania i mrożenia.

ZALECANA LICZBA POSIŁKÓW
Zaleca się spożywanie 4-5 posiłków, i stosowanie 3 - 4- godzinnych przerw między nimi. Najpóźniej godzinę od pobudki należy spożyć pierwsze śniadanie, a kolację na 2-3 godziny przed snem. Posiłki należy spożywać powoli i spokojnie, podczas jedzenia nie powinno się oglądać telewizji, pracować przy komputerze, czy odrabiać lekcji, ponieważ stwarza to ryzyko utraty kontroli nad ilością spożytego pokarmu. Od stołu należy wstać z lekkim uczuciem niedosytu, gdyż dopiero po 15 minutach pojawia się wrażenie sytości.

ZALECANE TECHNIKI KULINARNE
Najlepsze sposoby przygotowywania posiłków to gotowanie na parze lub w niewielkiej ilości wody, pieczenie w piekarniku w naczyniu żaroodpornym lub w folii, czy też grillowanie. Należy wyeliminować smażenie, można ewentualnie smażyć beztłuszczowo lub krótko obsmażać, potem dusić potrawę w emulsji wodno-olejowej.


Autor: mgr inż. Justyna Dobrzańska-Migdał
biotechnolog, specjalista ds. dietetyki i doradztwa żywieniowego

Umów wizytę:
MigDiet Gabinet dietetyczny
509 318 029
Iława, ul. Jagiellończyka 6
gabinet@migdiet.pl
www.migdiet.pl



Komentarze (2) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. Pacjent II #2404246 | 176.221.*.* 25 gru 2017 08:23

    Niemieckie i japońskie badania pokazały, że u ludzi w permanentnym stresie wątroba wyrzuca więcej cholesterolu. Jego nadprodukcję jednak przede wszystkim mamy zakodowaną genetycznie. Trzeba wtedy zwracać uwagę na dietę, jeść mniej cukrów i tłuszczów. Ale nie jaj, które w tym całym cholesterolowym zamieszaniu niesłusznie posadzono na ławie oskarżonych. Jajo zawiera 0,3 procent cholesterolu, to tyle co granica błędu. Nie może więc być tak kolosalnie szkodliwe, jak nas latami straszono. Poza tym jajo dostarcza dużą ilość korzystnego HDL-u, który odwozi zły do wątroby. Kto jest zdrowy, to proszę nie bać się jaj i ich codziennego pozywania

    Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz

  2. Pacjent III #2404247 | 176.221.*.* 25 gru 2017 08:26

    Cholesterol nie może sam przepływać w systemie krwionośnym. Musi mieć autobus, który będzie go przewoził. Transportują go dwa nośniki, dwa związki fosfo-lipidowe - HDL i LDL. Zaczęto je rozróżniać dopiero w latach 80. Z wątroby do komórek jest transportowany LDL-em, potocznie zwanym "złym cholesterolem", który może odkładać się w naczyniach. Natomiast cały nadmiar jest z nich zabierany i odwożony do utylizacji w wątrobie HDL-em, "dobrym cholesterolem". I tu właśnie jest całe jajo: nie tyle o sam cholesterol chodzi, ile o proporcje nośników. Jak mamy za mało HDL, to nie ma kto "sprzątać" z powrotem do wątroby nadmiaru cholesterolu, który zaczyna odkładać się w naczyniach krwionośnych.

    odpowiedz na ten komentarz

2001-2024 © Gazeta Olsztyńska, Wszelkie prawa zastrzeżone, Galindia Sp. z o. o., 10-364 Olsztyn, ul. Tracka 5