Najwyższy murowany budynek i "grzybek" przy dworcu, czyli kolejowe zabytki Iławy

2015-05-03 10:45:11(ost. akt: 2015-05-04 14:27:04)
Ciekawostką jest fakt, że najstarsza kolejowa wieża ciśnień w Iławie (z prawej strony) nie jest wpisana w rejestr zabytków. Z lewej wieża zabytkowa

Ciekawostką jest fakt, że najstarsza kolejowa wieża ciśnień w Iławie (z prawej strony) nie jest wpisana w rejestr zabytków. Z lewej wieża zabytkowa

Autor zdjęcia: Mateusz Partyga

Pora na prezentację kolejnych zabytków Iławy. Powoli docieramy do połowy cyklu, w którym przedstawiamy obiekty wpisane do rejestru i objęte prawną ochroną konserwatora, a jest ich łącznie 28. Dziś ciekawą historię kolejowych wież ciśnień przybliży nam współtworzący historyczną wędrówkę po zabytkach Iławy Dariusz Paczkowski, licencjonowany przewodnik terenowy. Po raz pierwszy opisujemy budynek, który nie jest zabytkiem, jednak jest najstarszy z grona dziś prezentowanych.
Cykl, w którym prezentujemy zabytki Iławy nie jest wyścigiem na czas (zabytki poczekają), dlatego opisy i historie związane z obiektami wpisanymi do rejestru i objętymi prawną ochroną konserwatora postanowiliśmy rozłożyć na kilka miesięcy.

Do tej pory przybliżyliśmy historię i funkcję układu urbanistycznego, murów obronnych miasta, kościoła p.w. Przemienienia Pańskiego (tzw. czerwony kościół), ratusza, kamienic przy ul. Niepodległości, siedziby Iławskich Wodociągów, dawnej gazowni przy ul. Szeptyckiego (dzisiaj kościół greckokatolicki), kamienicy przy ul. Kościuszki 6, dworca kolejowego Iława Główna oraz stajni-wozowni przy ul. Jana III Sobieskiego (aktualnie tawerna Kaper).


Dziś wyjątkowo zaprezentujemy dwa zabytki powiązane z sobą, jeśli chodzi o spełnianą funkcję. Będzie to najwyższy murowany budynek Iławy, czyli wieża ciśnień z ul. Kolejowej oraz wieża ciśnień z ul. Broniewskiego. Dariusz Paczkowski, który od początku cyklu w ogromnym stopniu pomaga nam swoją historyczną wiedzą w jego tworzeniu, opowiada także o najstarszej kolejowej wieży ciśnień w Iławie (także z ul. Broniewskiego), która — co ciekawe — nie jest zabytkiem.
Opis konserwatorski pochodzi z dokumentu "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława".

zico
m.partyga@gazetaolsztynska.pl


Najstarsza wieża nie jest wpisana w rejestr zabytków
Opowiada Dariusz Paczkowski, iławski przewodnik terenowy

— W roku 1872 do niewielkiego, będącego na peryferiach Cesarstwa Niemieckiego i wówczas jeszcze sennego miasteczka Deutsch Eylau dociera budowa linii kolejowej. Powstaje niewielki dworzec kolejowy zwany wtedy Deutsch Eylau Ostbahnhof. Parowozy II połowy XIX to stosunkowo nowoczesne konstrukcje, ale były uzależnione od dwóch podstawowych rzeczy: drewna, którym podgrzewano kotły parowe i wody. Toteż prawie równolegle z budową torowisk i dworca przystąpiono do budowy kolejowej wieży ciśnień.

Pierwsza kolejowa wieża ciśnień powstała prawdopodobnie w latach 1871-1872, musiała być gotowa przed przybyciem do Iławy pierwszych pociągów. Zbudowana na planie wydłużonego ośmiokąta, ceglana, pięciokondygnacyjna, górna część wieży wykończona murem szachulcowym. Gdy po kilku latach stacja Iława Główna staje się ważnym węzłem kolejowym, stara wieża ciśnień przestaje wystarczać — podjęto decyzję o budowie nowej wieży.

Powstała ona w trakcie I Wojny Światowej. Wewnątrz wieży znajduje się zbiornik wodny z wklęsłym dnem o pojemności 250 metrów sześciennych, przez środek zbiornika przebiega szyb /komin/ komunikacyjny o średnicy 1 m. Dach zwieńczony jest świetlikiem-wywietrznikiem oraz szpicem odgromnika. Dostęp do zbiornika umożliwiają betonowe schody biegnące po wewnętrznej stronie ścian oraz drabinka poprowadzona w szybie komunikacyjnym. Konstrukcję trzonu wieży urozmaicają niewielkie okienka rozmieszczone regularnie w dwóch pasach. Wieża jest charakterystyczna z racji swojej konstrukcji, która przypomina "grzybek".

Dwie kolejowe wieże ciśnień zbudowane obok siebie to niezwykła atrakcja turystyczna tym bardziej, że usytuowane są obok dworca kolejowego i nie sposób ich nie zauważyć przyjeżdżając do Iławy czy też z niej wyjeżdżając.

Trzecia kolejowa wieża ciśnień znajduje się również w rejonie dworca kolejowego po przeciwnej stronie torów. Zbudowana w roku 1942 ma wysokość 45,40 metra, jest do dzisiaj najwyższym murowanym obiektem w Iławie i okolicy. Masywna wieża, jej wewnętrzną konstrukcję nośną stanowią cztery słupy usytuowane na planie kwadratu. Słupy nośne stanowią jednocześnie podparcie stropu pod dnem zbiornika o pojemności 500 metrów sześciennych.

Poniżej zbiornika budowla posiada sześć kondygnacji. Budowla posiada część piwniczną, w której umieszczono piec węglowy oraz magazyn do przechowywania węgla.

Wszystkie trzy obiekty z przyczyn oczywistych nie spełniają swoich pierwotnych zadań. Ciekawostką jest fakt, że najstarsza wieża, wedle mojej oceny najładniejsza, nie jest wpisana w rejestr zabytków.


OPIS KONSERWATORSKI
KOLEJOWA WIEŻA CIŚNIEŃ, UL. BRONIEWSKIEGO
Wodociągowa wieża ciśnień zlokalizowana jest nieopodal dworca kolejowego na niewielkim wzniesieniu. Wybudowana została w 1915 roku. Trzon wieży jest w kształcie koła i został zbudowany z czerwonej cegły klinkierowej. Na trzonie znajduje się głowica otynkowana z zewnątrz z okrągłymi małymi okienkami. Pomiędzy trzonem a głowicą biegnie pas schodkowych ceglanych gzymsów. Konstrukcja dachu jest mieszana, a sam dach pokryty jest papą. Pośrodku dachu wmontowany został świetlik-wywietrznik. Dostęp do zbiornika umożliwiają schody betonowe usytuowane tuż przy ścianie wewnętrznej oraz drabina znajdująca się przy krawędzi zbiornika. W bezpośrednim sąsiedztwie stoi druga wieża, właściwie chronologicznie pierwsza, wybudowana w 1871 roku.

KOLEJOWA WIEŻA CIŚNIEŃ, UL. KOLEJOWA
Wieża ciśnień przy ul. Kolejowej zbudowana została w 1942 roku. Położona jest na terenie zakładu napraw taboru kolejowego. Wieża wzniesiona została na planie koła o stałej średnicy i wysokości około 45 m. Konstrukcja nośna budynku składa się z 4 słupów, na których oparty jest strop, który jednocześnie jest dnem zbiornika. Trzon wieży składa się z sześciu kondygnacji. Elewację wieży charakteryzują widoczne okna w kształcie prostokąta, po sześć sztuk umieszczonych w czterech pasach, które regularnie rozmieszczone są na całym obwodzie budynku. Okna w głowicy w ośmiu pasach rozmieszczonych symetrycznie. Każdy pas składa się z trzech okien dwuskrzydłowych. Stożkowy dach został pokryty dachówką.  

Źródło: "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława"

Czytaj e-wydanie

Pochwal się tym, co robisz. Pochwal innych. Napisz, co Cię denerwuje. Po prostu stwórz swoją stronę na naszym serwisie. To bardzo proste. Swoją stronę założysz klikając " Tutaj ".Szczegółowe informacje o tym czym jest profil i jak go stworzyć: Podziel się informacją:

">kliknij
Problem z założeniem profilu? Potrzebujesz porady, jak napisać tekst? Napisz do mnie. Pomogę: Igor Hrywna


Komentarze (1) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. Sebastian #1727769 | 213.158.*.* 3 maj 2015 15:46

    Wieża wybudowana w trakcie I Wojny Światowej jest konstrukcją wg projektu wież wodnych inż. Intze, które miały pojemność od 50-500 m3

    odpowiedz na ten komentarz

2001-2024 © Gazeta Olsztyńska, Wszelkie prawa zastrzeżone, Galindia Sp. z o. o., 10-364 Olsztyn, ul. Tracka 5