Zabytek praktyczny, czyli historia iławskiego dworca kolejowego i jego remontu

2015-04-13 17:34:58(ost. akt: 2015-04-14 10:20:30)

Autor zdjęcia: Mateusz Partyga

Podczas ostatnich prac remontowych na iławskim dworcu pod boazerią znaleziono oryginalny cokół z płytek ceramicznych wykonanych przez meklemburską Boizenburger Wandplattenfabrik Hansa Duensinga. Okazało się, że niemiecka firma ciągle istnieje, mało tego: jest w stanie wyprodukować płytki według wzoru sprzed ponad 100 lat! To tylko jedna z ciekawostek, która związana jest z dworcem kolejowym Iława Główna.
Na naszym portalu trwa prezentacja zabytków Iławy, które są wpisane do rejestru i zostały objęte prawną ochroną konserwatora. Jest ich 28. Do tej pory przedstawiliśmy osiem z nich: układ urbanistyczny, mury obronne, tzw. czerwony kościół, ratusz, kamienicę przy ul. Niepodległości, siedzibę iławskich wodociągów, cerkiew przy ul. Szeptyckiego (dawna gazownia) oraz kamienicę przy ul. Kościuszki 6.

Z centralnej części Iławy przenosimy się teraz na jej południowo-wschodni kraniec, gdzie znajduje się kolejny zabytek z listy. Budynek ten był niezwykle ważny dla rozwoju Iławy na początku XX wieku. Mowa oczywiście o dworcu kolejowym.

Konserwatorski opis zabytku pochodzi z dokumentu "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława". Natomiast historię dworca oraz ciekawostki związane z jego budową i remontami przybliża nam Dariusz Paczkowski, iławski przewodnik terenowy, który tworzy z nami cykl o zabytkach Iławy.

zico
m.partyga@gazetaolsztynska.pl

ZOBACZ ZDJĘCIA Z REMONTU DWORCA PKP IŁAWA GŁÓWNA

OPIS KONSERWATORSKI
DWORZEC KOLEJOWY IŁAWA GŁÓWNA ORAZ ZESPÓŁ PERONÓW W ZESPOLE STACJI KOLEJOWEJ

Rząd Pruski w połowie XIX wieku podjął decyzję o budowie kolei wschodniej. W Iławie pierwsza linia kolejowa powstała w 1872 roku na odcinku Toruń – Ostróda. Dwa kilometry od Starego Miasta w części południowo-wschodniej w 1905 roku zbudowano dworzec kolejowy. Budynek dworca wybudowany został w stylu neogotyckim na planie wydłużonego prostokąta.

Gmach został zbudowany z czerwonej cegły z elewacjami licowanymi cegłą klinkierową. Tynkiem pokryte zostały gzymsy, pasy oraz blendy. Budynek dworca składa się z dwóch kondygnacji i użytkowego poddasza. Poddasze doświetlone jest przez kilka lukarn. Dach dworca jest wysoki, dwuspadowy i został pokryty dachówką holenderską. Do dnia dzisiejszego zachował się pierwotny układ pomieszczeń budowli.

Bogata dekoracja wnętrza tworzy atmosferę dworca z początku ubiegłego wieku. Centralnym pomieszczeniem budynku jest halowa poczekalnia z odkrytą podwieszoną więźbą, wsparta na belkach opadających na konsolki. W polach pomiędzy belkami wspierającymi więźbę zachowała się dekoracja w formie płycin wypełnionych malunkami o motywach roślinnych oraz herbami miast i prowincji wschodniopruskiej. Pomieszczenia kas biletowych oddzielone są od hali głównej filarami sklepionymi łukami odcinkowymi. Ściany tych pomieszczeń obiega malowany fryz dekorowany malowaną wicią roślinną.

Uwagę przyciągają drewniane dekorowane okładziny ścian poczekalni. Spośród pierwotnego wyposażenia zachowała się ponadto oryginalna stolarka drzwiowa i okienna (w tym okna witrażowe), metalowe balustrady schodów (wewnątrz i na zewnątrz budynku) oraz posadzka w poczekalni. Obecnie wewnątrz budynku dworca znajdują się trzy kasy biletowe, informacja kolejowa, poczekalnia, bar oraz kioski handlowe. Dworzec połączony jest z peronami przejściem podziemnym.

Każdy peron jest zadaszony wiatą. Budynek dworca jest przykładem budownictwa o charakterze użyteczności publicznej z początku XX w. Spośród istniejących do dziś na terenie województwa warmińsko-mazurskiego dworców kolejowych, dworzec w Iławie wyróżnia się kubaturą, jednak przede wszystkim przepięknie opracowaną dekoracją wnętrza.
źródło: "Aktualizacja raportu: Gminna ewidencja zabytków Gminy Miejskiej Iława"


Nawet odcień płytek udało się odtworzyć...
Opowiada Dariusz Paczkowski, iławski przewodnik terenowy

W roku 1872 do Iławy dociera budowa linii kolejowej łączącej Toruń z Insterburgiem /pol. Wystruć/. Początkowo mały dworzec wystarczał do obsługi małej ilości pasażerów. Stacja była oddalona o 2,5 km od centrum miasta. W roku 1876 po otwarciu nowej linii kolejowej stanowiącej część połączenia Gdańsk-Warszawa rola Iławy znacząco wzrosła a stacja stała się węzłową. Stację zaczęto nazywać Iława Wschodnia/ Deutsch Eylau Ostbahnhow/.

W roku 1902 nastąpiło połączenie Iławy z Brodnicą, kolejna linia kolejowa wymusiła rozbudowę stacji. Umieszczenie w Iławie na przełomie XIX i XX wieku kilku koszar wojskowych zaowocowało wzniesieniem niezwykle okazałego budynku dworcowego. Projekt zrealizowany został przez architekta Paula Thoemera /1851-1918/, który już wcześniej zaprojektował i zrealizował podobne dworce w Grudziądzu i Kwidzynie.

Iławski dworzec powstaje w roku 1905, jako głównego budulca użyto bardzo popularnej wówczas cegły oblicowanej warstwą pół klinkieru. W oknie od strony miasta umieszczono przepiękny herb Iławy. W blendach na bocznych ścianach umieszczono herby miast do których wiodły linie kolejowe wychodzące z Iławy: Brodnica, Działdowo, Gdańsk, Kowalewo, Malbork, Prabuty, Toruń, Wąbrzeźno. Herby miast i niemieckie napisy wykonano według projektu Otto Huppa.

W południowej części hali głównej umieszczono kasy biletowe i okienko bagażowe, w północnej zaś poczekalnię i restaurację z zapleczem kuchennym znajdującym się w piwnicy połączonej windą /bardzo nowoczesne rozwiązanie/. Po stronie południowej hali znajdowały się pomieszczenia biurowe i służbowe kolei. Po stronie północnej znajdował się budynek poczty i wolno stojący budynek toalet. W latach 20-30 prowadzono jedynie drobne prace remontowe jeśli nie liczyć budowy nowej kolejowej wieży ciśnień na terenie parowozowni, która jest do dzisiaj najwyższym murowanym budynkiem w mieście /41 m wysokości/.

W latach 50-tych i 60-tych nie dokonywano większych remontów ani zmian w budynku dworca ani w jego obejściu. W latach 70-tych pomalowano ceglaną elewację dworca. Lata 80-te i 90-te przyniosły remont hali dworcowej i restauracji, zamontowano nowe nagłośnienie i oświetlenie. Na początku XXI wieku wymieniono całe poszycie dachu.

Jednak dopiero rok 2010 przyniósł początek najważniejszego w historii dworca remontu. Ciekawostką jest to, że podczas prac remontowych pod boazerią znaleziono oryginalny cokół z płytek ceramicznych wykonanych przez meklemburską Boizenburger Wandplattenfabrik Hansa Duensinga. Odkryto również dekorację malarską w sali restauracyjnej i saloniku I klasy. Polichromia w postaci wici ostu odnaleziona została na stropie hali głównej. Stolarkę okienną wzorowano na kwidzyńskim dworcu.
Pieczołowicie odtworzono żyrandol w sali restauracyjnej. Odtworzono herby miast wg. wzoru z 1896 z publikacji wspomnianego Otto Huppa. Polskie nazwy miast otrzymały ciekawą gotycką czcionkę. Z Niemiec po raz drugi w ciągu 100 lat sprowadzono płytki na ściany i podłogę hallu. Oczywiście z fabryki Boizenburger, zadbano również o to by kolor odcień płytek przypominał te z oryginalnego wyposażenia dworca z 1905r.

KALENDARIUM

1. 1 XII 1872 OTWARCIE LINII KOLEJOWEJ TORUŃ - OSTRÓDA
2. 1 VIII 1876 OTWARCIE LINII KOLEJOWEJ MALBORK - IŁAWA
3. 18 VII 1877 OTWARCIE LINII KOLEJOWEJ MALBORK- IŁAWA- MŁAWA
4. 1 IX 1902 OTWARCIE LINII KOLEJOWEJ NOWE MIASTO LUBAWSKIE - IŁAWA

Autor: Dariusz Paczkowski, przewodnik miejski


Czytaj e-wydanie

Pochwal się tym, co robisz. Pochwal innych. Napisz, co Cię denerwuje. Po prostu stwórz swoją stronę na naszym serwisie. To bardzo proste. Swoją stronę założysz klikając " Tutaj ". Szczegółowe informacje o tym czym jest profil i jak go stworzyć: Podziel się informacją:

">kliknij
Problem z założeniem profilu? Potrzebujesz porady, jak napisać tekst? Napisz do mnie. Pomogę: Igor Hrywna

Komentarze (6) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.

Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych

Zaloguj się lub wejdź przez FB

  1. railwayman #1711873 | 164.126.*.* 13 kwi 2015 20:16

    warto niestety dodać, że w międzyczasie zniknęło kilka budynków infrastruktur kolejowej

    Ocena komentarza: warty uwagi (3) odpowiedz na ten komentarz

  2. GaPo #1711927 | 89.228.*.* 13 kwi 2015 21:07

    Ta remont stacji wykonano sposobem cholernie drogim. Płytki i nie tylko to zniszczono lub zmieniono. Na holu stacyjnym są herby miast lecz nie wszystkie są widoczne.Przy zrywaniu tynków w każdym okienku jest herb tylko nie takie jak by chciała obecna władza. Okienka z takimi wywijasami kryją pod tynkiem herby nazistowskie i nie tylko..Zburzono zabytkowe nastawnie tylko dlatego że jedzie włoskie dziwadło po torach.Przecież można by było zwiedzać tak unikatowe zabezpieczenia na kolei. Zdemolowano zabytkowa lokomotywownię zrobiono z niej szwalnię gaci i kapci. Na ten temat długo by pisać .Pozdrawiam autora ..

    Ocena komentarza: warty uwagi (3) odpowiedz na ten komentarz

  3. malkontent #1711936 | 83.6.*.* 13 kwi 2015 21:14

    Kolejny przykład jak daleko jesteśmy za zachodem - ten sam wzór płytek produkowany w tej samej fabryce od ponad wieku. U nas firmy ledwo zipią 10 lat, bo po drodze kilka nalotów skarbówki, sto ch*jów do dupy i komornik na karku.

    Ocena komentarza: warty uwagi (4) odpowiedz na ten komentarz

  4. rabotay73 #1712626 | 31.61.*.* 14 kwi 2015 17:17

    Co by nie mówić i nie wiadomo jak narzekać, dworzec w Iławie jest piękny.

    Ocena komentarza: warty uwagi (2) odpowiedz na ten komentarz

  5. lubawiak #1713705 | 89.229.*.* 15 kwi 2015 21:26

    W opisie konserwatorskim jest poważny błąd: herby, poza Działdowem, należą do miast Prus Zachodnich, do których również należało Deutch Eylau do 1920 roku. Nie całe województwo warmińsko-mazurskie to Prusy Wschodnie.

    odpowiedz na ten komentarz

Pokaż wszystkie komentarze (6)
2001-2024 © Gazeta Olsztyńska, Wszelkie prawa zastrzeżone, Galindia Sp. z o. o., 10-364 Olsztyn, ul. Tracka 5